Dinsdag 29 februari 2012

Overal in Groningen hangt de poster van Hamlet met zijn ene oog open onder de zoete glimlach van Ophelia. De tweede dag in de laatste week voor de première is hectisch. Zoals het hoort. Het zal er niet minder op worden in de komende dagen. Daarom is het een goed wonder dat Ola, dankzij volharding van Rein van de pr,  toch even aanschuift bij 'The Naked Lunch' in de Centrale Bibliotheek. Samen met Dirkje van de dramaturgie en ik maken we het goed opgekomen publiek warm voor onze Hamlet. Ola vertelt dat ze de liefdesscène van Hamlet en Ophelia in natriumlamplicht wilde omdat de herinnering aan een eigen ervaring van een liefdesafscheid onder lantaarnlicht altijd is blijven hangen. Dirkje vertelt hoe ze de oorsponkelijke tekst van Shakespeare die wel 6 uur in beslag kan nemen, heeft ingedikt tot 2 uur. Omdat Ola via Hamlet de focus wil leggen op de waanzin en liefde in onze wereld heeft Dirkje de teksten over liefde en waanzin van Shakespeare eruit gezeefd en andere teksten, bijvoorbeeld over oorlog opzij geschoven. Ola en ik vertellen over onze ervaringen in de psychiatrische inrichtingen. Bij ons allebei is blijven hangen dat psychiatrische patiënten heel gewone mensen zijn met wie het vaak goed toeven is. Ze hebben wel een vervelende en nare ziekte. Maar we hebben geleerd dat we hen niet mogen reduceren tot de ziekte die ze hebben en altijd de mens achter de ziekte moeten zoeken.
Later in de middag komen in de Schouwburg de mannen en vrouwen die zich hadden opgegeven bij Merlijn om mee te zingen tijdens de voorstelling. Eerst is er een grote oefening in de bovenfoyer, dan gaan ze verspreid in de zaal zitten om naar de doorloop te kijken. Op het eind zingen ze mee volgens de melodie die Merlijn heeft uitgeschreven en die ze thuis konden bestuderen.
Bij deze eerste doorloop in de schouwburg zie ik hoeveel er 'overnight' sinds het weekend is veranderd. In het decor is de opstelling van de etalagekasten anders en er komt nu ook een kast uit de trekkenwand van boven, er is een half afgebroken piano bij gekomen en het zodenbed van Hamlet is verlaagd. Er is vast nog meer anders, maar dat zie ik even niet. Niet alleen omdat ook de kostuums van Polonius en de koningin weer zijn aangepast, maar vooral ook omdat er in de korte tussentijd geschoven en geknipt is in de scènes. Ik vind het lastig om de draad vast te houden, ik word onrustig van het af en aan duwen en schuiven van de kasten en het bed. Maar het komt vast goed allemaal. Ook met de eindscène, nu Hamlet, anders dan eerder,  vanuit de seperareer de dood van Ophelia beleeft. Voor het eerst zie ik de ballonnen in functie, als slot van de voorstelling. Nog steeds een magisch wonder.
Bij de nabespreking blijkt dat het een kunst blijft om de taal van Shakespeare gewoon en verstaanbaar te maken. Peter vertaalt het zo: "Ik speel, ik eet mijn bord niet leeg, want ik wil hutspot". Ook magisch.

Woensdag 22 februari 2012

Het kostuumatelier in de Machinefabriek, toonbeeld van vlijtigheid en kunst. Johanna heeft de kostuums bedacht en uitgetekend. Helga en haar assistentes, Estela en Astrid knippen, borduren, plakken, naaien, passen en meten. En als Johanna er is, is haar kleine Roberta er soms ook.   

                                                      Estela en de eerste (trouw) jurk van de koningin

                                      Kralen en kettingen van de eerste en de tweede jurk van de koningin

voor meer foto's zie:
https://picasaweb.google.com/117099863223638271551/10Hamlet220212?authkey=Gv1sRgCKar6rPA2KKQoAE

Donderdag 23 februari 2012 Laatste doorloop in de Machinefabriek

Dit is de dag van het afscheid van Hamlet van de Machinefabriek, de thuishaven van het NNT. Nog een keer een volledige doorloop op deze plek, daarna worden decorstukken afgebroken en samen met rekwisieten zoals de potgrond, de koffiemachine, krijtjes en kleding ingepakt voor de verhuizing naar de Stadsschouwburg. Vanaf maandag begint daar de laatste repetitieweek. Het wordt aftellen en ongetwijfeld ook afzien voor de première op zondagmiddag 4 maart. Ola draait nu al volop door. Ze slaapt te weinig en als ze dat wel even doet, denkt ze volgens mij, toch nog aan oplossingen voor problemen met het licht en met de overgangen van de ene scene naar de andere. Zoete troost is dat deze laatste doorloop laat zien dat Hamlet prachtige, aangrijpende momenten heeft, dat de lijn van het verhaal stevig staat, dat de waanzin van Hamlet en de anderen echt regeert zodat het geloofwaardig is dat Hamlet volgens de NNT interpretatie terechtkomt in een gesloten psychiatrische inrichting. Vooral dit laatste maakt mij wat rustiger. Ik heb geen existentiële vragen meer over de rol van zuster Joke. Ze is nu onmisbaar. De noodzaak van haar aanwezigheid is duidelijker geworden na het bezoek van een ervaren verpleegkundige die Ola heeft bijgestaan tijdens haar 'stage'. Als Hamlet opgesloten wordt in de separeercel en ook een gevangene wordt van een psychose is het de zuster of correct gesproken de verpleegkundige die hem begeleidt en hem een gevoel van rust en veiligheid wil geven. Eerder in de week waren we het er niet over eens dat Joke in haar rol van zuster een wit verpleegstersuniform draagt. In de instellingen waar ik 'stage' heb gelopen is het uniform afgeschaft omdat het clichébevestigend is en de afstand tussen patiënt en hulpverlening extra benadrukt. Witte jassen worden alleen nog gedragen op plekken en in situaties waar het hygiënisch en steriel moet zijn, in operatiekamers bijvoorbeeld en wanneer patiënten lichamelijk letsel hebben. De discussie over het kostuum van Joke als zuster is inmiddels geeindigd in het compromis dat ze voor de herkenbaarheid het witte uniform aanhoudt. Ze draagt nu een gekleurd vest erover heen en er hangt een alarmknop aan haar zak.         

voor meer foto's zie:
https://picasaweb.google.com/117099863223638271551/11aHamlet230212?authkey=Gv1sRgCOO8-e7dvpPqPg

Vrijdag 17 februari 2012

 

Een doorloop met kostuums. Niet eerder heb ik in de stukken van Ola zulke pronte, opzichtige en toch wel mooie kledij gezien. Johanna heeft het allemaal bedacht en test het nu uit. Hamlet heeft een prachtig zwartglimmend pak, de broek zit vol gleuven alsof je daarin ook de verknippingen in zijn geest kan aflezen. Ophelia is zoals ze is, iel in een sleepjurk van een dunne, zwierige stof met bloemetjes. De japonnen van de koningin zijn weelderig als ze trouwt en sober als ze begint te malen. De koning blijft in het zwart met een kroon op het hoofd. Polonius is nog een probleem, want wat draagt ze op haar hoofd en hoe lastig is het als haar rok een sleep heeft? Horatio zal ook in een type gespleten pak zijn hersens bijeen proberen te houden en Klara krijgt als 'oude vriend' van Hamlet een wit pak met een pofbroek en een hoge geschubde kraag om de nek. Rosenkranz/Guildenstern zitten netjes in één pak met paarsroze hemd. En de enorme lange sleep waarmee Ophelia oorspronkelijk zou opkomen, heeft een eigen rol gekregen. De kleur is nu nog groen, maar wordt anders.     

                               Merlijn oefent de tonen onder Hamlet, van smartekreet tot klaagzang.

Donderdag 16 februari 2012

                                                    foto: Hans Jansen (l) en Frits Milders (r)

Op de eerste thema-avond rondom de voorstelling krijgen we college van Hans Jansen. Hij is docent Engels aan de Rijksuniversiteit van Groningen en kan zeer smakelijk en informatief vertellen over Shakespeare. De garagezaal van de Machinefabriek is vol en iedereen hangt aan zijn lippen. Jansen heeft prachtige verhalen over de oergeschiedenis van het ontstaan van Hamlet, alles geillustreerd met plaatjes en tekeningen. Hij vertelt dat Londenaren in de tijd van Shakespeare, eind 16e, begin 17e eeuw, konden kiezen of ze voor hun vermaak naar het theater gingen of naar het gekkenhuis, een paar straten verderop. Allebei voor 1 penny. Hamlet is natuurlijk tig-keren in het theater vertoond over de hele wereld en Hamlet is ook verfilmd. 71 Keer telde Hans Jansen en wat niemand in de zaal wist: The Lion King leunt ook op het verhaal van Hamlet, want Simba de jonge leeuw neemt wraak op oom Scar die uit machtshonger zijn vader heeft vermoord. Hans Jansen vertelt ook dat Hamlet al eerder in een psychiatrische inrichting is geplaatst, afgelopen seizoen nog bij The Young Vic Theatre in Londen. De recensies waren niet denderend, niet meer dan 2 sterren, zag ik op internet. Het NNT gaat voor meer.

Mystery guest van de avond is Sarah Moeremans, actrice, regisseur en theatermaker. Ze is Vlaams en woont en werkt in Rotterdam. Vanaf 2013 is zij huisregisseur bij het NNT en ze kwam nu alvast kennismaken. Ze presenteerde zichzelf met Tien Stellingen over de Liefde van Herman de Coninck.

Ik heb ze niet onthouden, maar op internet vond ik ze terug. Hierbij de zesde stelling:  

Waarom  schrijf je na twintig eeuwen liefdespoëzie nog altijd liefdespoëzie?
Eigenlijk is het precies dezelfde vraag als: waarom neukt u nog  altijd?

Om de kriebel. (En natuurlijk ook om de uitdaging.)
Een geslaagd gedicht heeft trouwens iets van een ejaculatie, zij het een geweldig trage:

er komt iets bij wat je alleen maar kunt krijgen.

De taal gaat sidderen. 

Aan het eind van de avond verhuizen we naar de grote zaal van de Machinefabriek voor de scene wanneer Ophelia haar moeder Polonius vertelt dat Hamlet haar angstig heeft gemaakt. "Dit is de zuivere waanzin van de liefde", is de reactie van Polonius, waarna zij haar dochter nogmaals het contact met Hamlet verbiedt. 

Daarna zijn in de foyer heerlijke taartjes van Maartje en choconoten hersenkrakertjes van Anna. Hans Jansen praat na met Frits Milders, de psychiater die bij de volgende 'Behind the scenes' komt praten over de waanzin van Hamlet. Van hem is al bekend dat hij het niet eens is met de keus van het NNT om een psychiatrische patient van Hamlet te maken,  omdat "de tragiek van Hamlet verdwijnt als er bij hem sprake is van ziekte". Hamlet is en blijft onoverwinnelijk. Na 400 jaar breken we nog altijd onze hersens over de vraag: Wie is Hamlet?

Noraly & Sarah Moeremans. foto Ritzo ten Cate

Woensdag 15 februari 2012

Na anderhalve week is er weer enorm veel gebeurd. Hamlet is gegroeid in zijn gekte. Af en toe wil ik alle acteurs een ticket geven naar de psychiater en een van de inrichtingen waar Ola en ik zijn geweest. Peter speelt niet alleen gek. Ik denk dat hij het is ook. Ik blijf lachen om Edo, maar ik zie nu ook beter in hem de valse trekjes van de onoprechte vrienden Rosenkranz en Guildenstern.  En ik zie de heren roken. Dat ontbrak er nog aan. Ik denk met extra herkenning aan de patiënten die ik zag en die zo vaak naar buiten gingen of zich in de aparte rookkruimte terugtrokken met hun sigaret. De decorstukken, de etalages, zijn verschoven en nu allemaal voorzien van plastic. Dat maakt dat je beter kunt ervaren hoe Hamlet ingesloten raakt in zichzelf en door zijn omgeving. Er klinkt nu ook vaak een droog pianodeuntje waar ik zelf na enige tijd al gek van word.  In de late avonduren, als de acteurs naar huis zijn, wordt het licht uitgeprobeerd. Frank en Vinny hebben computeranimaties en lichtflitsen bedacht voor het zwaardgevecht op het eind. Het licht van een bouwlamp en een diaprojector, gecombineerd met rook uit de rookmachine maken dat ik in een keer zie hoe lucide en hallucinerend de wereld van Hamlet kan zijn. Zen figureert even als Peter. In zijn armen hangt een pop. Zoals Peter het in de voorstelling moet doen met de dode Opheila, loopt Zen nu met de pop in zijn armen heen en weer, voor en achter de etalage.  Ola, Ko, Vinny en Frank krijgen een idee hoe het eruit zal zien. Ze zijn nog lang niet tevreden. Maar ik houd nu al mijn adem in voor de geweldige eindscènes straks, wanneer ook de serie ballonnen, gaan tikken in het ziek geworden hoofd van Hamlet.  

  

voor meer foto's zie:
https://picasaweb.google.com/117099863223638271551/7HamletMa150212?authkey=Gv1sRgCOufntT1xd2zQw

Donderdag 2 februari 2012 Doorloop

Voor het eerst zie ik een doorloop. Het verhaal staat. Duidelijk en helder. Getrouw aan Shakespeare. Ola wil in haar interpretatie normale mensen zien in hun passie, hun liefdes, hun ambities, hun frustraties, hun eigen gekte. Het zit er allemaal al in. De liefde van Hamlet en Ophelia die kapot gaat, de vriendschap van Hamlet en Horatio, de valsigheid van Claudius die nu koning is geworden ten koste van zijn broer die hij vermoord heeft, de woede van Hamlet op zijn moeder omdat ze zo kort na de dood van haar man weer trouwt, de malle dienstigheid van Rosenkranz en Guildenstern, de tomeloze onderdanigheid van Polonius die haar dochter verbiedt om de liefde van haar leven te volgen en bij toeval neergestoken wordt als ze luistervinkie speelt. Ze hebben allemaal wat. Daarom zijn het normale mensen. Maar wat is normaal. En wie is normaal? Hamlet kan het allemaal niet aan. Dat weten we al van Shakespeare maar bij het NNT zien we ook een andere kant van hem, die toch geheel in lijn is met zijn eigen beroemde woorden: 'to be or not to be', of zoals Ko het eerder weergaf: 'zijn of denken dat je bent'. De transformatie van normaal naar gek moet geloofwaardig worden. Daarin ligt het grote werk voor de rest van de repetitiedagen.      

Vinny doet het licht

Jannes doet het geluid

     voor meer foto's zie: https://picasaweb.google.com/117099863223638271551/6Hamlet020212authkey=Gv1sRgCPvK9_L85dKzfA